'Als ik jongeren uitleg waarom je beter niet rookt, is hun eerste reactie vaak: allé, die gaat het hier eens komen vertellen. Maar als ze de cijfers horen, zijn ze onder de indruk.' Prof. dr. Filip Lardon, verbonden aan de dienst oncologie en diensthoofd van het Centrum voor Oncologisch Onderzoek van de Universiteit Antwerpen, geeft al jaren interactieve voordrachten in de eerste graad van middelbare scholen om roken te ontraden. Recent ontwikkelde hij een pakket waarmee leerkrachten of gezondheidswerkers ook zelf aan de slag kunnen: via www.teeronderwerp.be kunnen geïnteresseerden materiaal downloaden of een lespakket bestellen.
'Ik focus op dertien- en veertienjarigen omdat die meestal nog niet roken, maar er wel mee worden geconfronteerd. Mijn motto is: als we jongeren kunnen motiveren om niet te roken, raakt het probleem vanzelf de wereld uit.' Helaas is er nog werk aan de winkel: een drietal jaar geleden was het percentage rokende jongeren gedaald tot minder dan 20 %, vandaag bedraagt het opnieuw een ongezonde 25 %.
Wie voor zijn 18de begint te roken, heeft in vergelijking met late starters een grotere kans om te blijven roken. Glenn Leemans en Karine Colebrants, tabakologen op de dienst pneumologie, begeleiden mensen die willen stoppen met roken. Ze krijgen echter maar heel zelden jongeren over de vloer. 'Ook bij tieners verhoogt rookstopbegeleiding nochtans de kans op succes, maar heel weinigen zetten die stap.'
Onze drie experts ontkrachten alvast vijf flauwe excuses om niet te stoppen.
Excuus 1: 'Van roken kun je longkanker krijgen. Maar voor de rest is roken toch niet zo schadelijk?'
Niet dus! Longkanker is inderdaad risico nummer één: regelmatige rokers hebben één kans op de tien om ooit aan een longtumor te sterven. Maar daarnaast verhoogt roken ook sterk het risico op hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een beroerte. Ook de kans op andere tumoren stijgt: een op de drie kankers wordt veroorzaakt door roken. Voorts komen ook andere longziekten vaker voor bij rokers, bijvoorbeeld COPD (chronisch obstructief longlijden), een onomkeerbare longaandoening waarbij je voortdurend kortademig bent. Roken is slecht voor heel je lichaam: zo vermindert het ook de geheugencapaciteit en kan het mee impotentieproblemen veroorzaken.
Excuus 2: 'Roken geeft pas problemen als ik veel ouder ben. Dat is ver van mijn bed.'
Niet dus! Ook als jonge roker ondervind je al heel wat nadelen: je bent vaker verkouden, je loopt meer risico op tandbederf en je raakt veel sneller buiten adem, waardoor je minder goed kunt sporten. Ook astma komt vaker voor bij rokers. De slecht ruikende adem, gele tanden (onomkeerbaar!), vergeelde vingers en typische rokershoest zijn natuurlijk ook geen cadeau. Als je rookt, zie je er bovendien sneller oud uit. Je krijgt vroeger rimpels en na lange tijd gaat je huid ook verkleuren. Ook niet onbelangrijk: roken is heel duur. Als je 15 sigaretten per dag rookt, zie je 1.400 euro per jaar in rook opgaan.
Excuus 3: 'Het is niet omdat ik rook, dat ik verslaafd ben. Ik stop als ik wil.'
Niet dus! Nicotine maakt samen met heroïne en cocaïne de top drie uit van de meest verslavende drugs. Al na een paar weken roken ben je lichamelijk verslaafd: je hersenen willen almaar meer nicotine om hetzelfde gevoel te krijgen. Dat verklaart waarom bijna geen enkele roker het bij die een of twee sigaretten per dag kan houden. Wist je trouwens dat fabrikanten smaakstofjes aan sigaretten toevoegen, zoals vanille of zoethout, om je sneller verslaafd te maken? Hoe langer je rookt, hoe meer het tot je leefpatroon gaat behoren en hoe moeilijker je kunt stoppen. Maar een op de vijf rokers die van de sigaret af wil, slaagt daarin. Daarvoor zijn gemiddeld vijf pogingen nodig. Niet mee beginnen is dus de boodschap!
Excuus 4: 'Rookstopbegeleiding is alleen voor volwassenen.'
Niet dus! Jongeren kunnen net als volwassenen aankloppen bij een tabakoloog of rookstopbegeleider. Het ziekenfonds betaalt acht sessies terug, gespreid over twee kalenderjaren. Hoewel jongeren er zelden gebruik van maken, verhoogt rookstopbegeleiding wel degelijk de kans dat ze van hun rookverslaving af raken, concreet van 6 tot 9 %. Verder onderzoek is nodig om dat slaagpercentage te doen stijgen. Er bestaat trouwens ook een rookstop-app voor jongeren: je stopt dan samen met een andere jongere, met tips van een tabakoloog (info op www.kortemettenmetsigaretten.be).
Excuus 5: 'Of ik rook of niet, is mijn vrije keuze.'
Niet dus! Dat lijkt op het eerste gezicht een waarheid als een koe, maar het klopt niet. Zowat elke persoon die begint te roken, doet dat onder druk. Meestal gaat het om jongeren die meedoen met hun leeftijdsgenoten om erbij te horen. En eenmaal verslaafd, is stoppen erg moeilijk. Geen bewuste, vrije keuze dus.
www.teeronderwerp.be, www.kortemettenmetsigaretten.be, www.vigez.be
Studenten tegen roken
De eerstejaarsstudenten geneeskunde van de Universiteit Antwerpen kregen als opdracht om een antirookfilmpje voor jongeren te maken. Dit filmpje kwam als beste uit de bus.
