Diabetes en overgewicht: 'Mensen gezonder doen leven is de grootste uitdaging'

In 2030 zal wereldwijd 1 op de 10 mensen diabetes hebben. Kunnen we de epidemie nog stoppen? We vragen het aan prof. dr. Luc Van Gaal die zijn hele carrière gewijd heeft aan diabetes, en aan zijn opvolger prof. dr. Christophe De Block.

Christophe De Block
Prof. dr. Christophe De Block
Diensthoofd endocrinologie, diabetologie en metabole ziekten
Prof. dr. Luc Van Gaal
Prof. dr. Luc Van Gaal
Endocrinoloog

Wordt diabetes ook in ons land een epidemie?

Prof. dr. Luc Van Gaal: ‘Alles wijst erop dat ook wij die wereldwijde trend volgen. Dat betekent: 1 miljoen diabetespatiënten in 2030. Bovendien zullen nog eens 300.000 Belgen prediabetes krijgen: een voorstadium van diabetes waarbij de suikerhuishouding al verstoord is, maar je nog geen klachten hebt. Als we niet ingrijpen, krijgen ook die mensen na een paar jaar diabetes.’

Waarom is diabetes zo in opmars?

Van Gaal: ‘We leven om te beginnen al langer dan vroeger. Midden vorige eeuw stierven mensen toen ze vijftig waren, nog voor ze diabetes konden ontwikkelen. Maar daarnaast heb je uiteraard ook de veranderde levensstijl. Veel zitten, ongezond eten, overgewicht ... Die factoren zorgen ervoor dat steeds meer mensen diabetes ontwikkelen. Ook op jongere leeftijd.’

Is diabetes ‘je eigen schuld’?

Prof. dr. Christophe De Block: ‘We moeten eerst en vooral het onderscheid maken tussen diabetes type 1 en 2. Diabetes type 1 is een auto-immuunaandoening die vooral opduikt bij jonge mensen. Daar speelt overgewicht veel minder een rol. Bij diabetes type 2 is overgewicht door ongezond te leven wel een bepalend gegeven. In de VS zien we zelfs al ernstig zwaarlijvige kinderen met diabetes type 2.’
Van Gaal: ‘Ik wil wel benadrukken dat diabetes een heel ingewikkelde aandoening is. Er spelen verschillende factoren mee. Zo is het bijvoorbeeld voor dertig procent erfelijk bepaald. Wat veel mensen trouwens niet weten, is dat ook roken je kans op diabetes verdubbelt.’

Hoe zorg je ervoor dat mensen gezonder gaan leven?

Van Gaal: ‘Ik ben al 40 jaar bezig met onderzoek naar overgewicht. De laatste jaren hebben we veel ontdekt over de mechanismen achter overgewicht. Maar mensen gezonder doen leven, dat blijft een bijzonder grote uitdaging. De maatschappij maakt het ons ook niet makkelijk. Je moet de televisie maar aanzetten of je krijgt reclame te zien voor fastfood, chips en cola. Ik zie veel minder reclame voor bloemkool of sla.’
De Block: ‘Als je ziet hoeveel discussie er is over de suikertaks of over frisdrankautomaten op school, dan weet je dat we nog een lange weg te gaan hebben.’

En eens ongezond, is het te laat?

De Block: ‘Absoluut niet! In het UZA hebben we een test geëvalueerd om prediabetes op te sporen. Met een lijst van acht eenvoudige vragen kan de huisarts opsporen welke patiënten een verhoogd risico lopen. Omdat het nog jaren duurt voor die mensen diabetes krijgen, is het voor hen zeker nog niet te laat. Op het moment dat je diabetes type 2 krijgt, ben je eigenlijk al de helft van je insulineproducerende cellen verloren. Als je in de jaren daarvoor ingrijpt, kun je nog heel wat van die cellen redden en de kans op diabetes halveren. Achter de schermen zijn we ondertussen gestart met de voorbereidingen van een grootschalig bevolkingsonderzoek op basis van de test. Er komen ook coaches om mensen te begeleiden. Per regio waarin er voldoende coaches zijn, zal het bevolkingsonderzoek vanaf volgend jaar kunnen starten.'

Zoeken jullie ook naar een middel tegen overgewicht?

Van Gaal: ‘Afvallen blijft heel moeilijk. Met klassieke methodes kun je ongeveer 10 procent gewichtsverlies bereiken. Met bypass-chirurgie – een maagring in de volksmond – behaal je 25 tot 30 procent gewichtsverlies. Maar je kunt niet iedereen opereren. Tussen de mensen die op eigen houtje afvallen en zij die een operatie ondergaan, zit nu een gapend gat van mensen die we niet kunnen helpen. De chemische geneesmiddelen om af te vallen bleken te veel bijwerkingen te hebben. Nu zoeken wetenschappers naar oplossingen met lichaamseigen hormonen. In onze testen zagen we dat mensen met zo’n product op één jaar tijd tot 17 kg kunnen kwijtraken. Als de veiligheid bewezen kan worden, voorspel ik dat we binnen 5 à 10 jaar een pil hebben tegen overgewicht.’

Zit er in diabetesmedicatie ook zo’n grote evolutie?

Van Gaal: ‘De eerste 30 jaar van mijn carrière had ik drie middelen om diabetes te behandelen. Nu zijn er minstens vijftien. We werken ook steeds meer met middelen op maat, aangepast aan de patiënt. Jong of oud, overgewicht, hart- of nierproblemen, tegenwoordig kunnen we onze behandeling daar perfect op afstellen. Met als gevolg meer comfort voor de patiënt, en een betere controle van de diabetes.’
De Block: ‘Professor Van Gaal was in 2005 een van de eersten die de nieuwe klasse medicijnen mee heeft beschreven en ontwikkeld.’

En qua meettechnieken?

Van Gaal: ‘Ook daarin zit een grote evolutie. Momenteel kunnen we het insulinegehalte in het bloed al continu meten met een sensor die je op je huid plakt. Doordat het team van professor De Block hiermee uitgebreide testen heeft gedaan, konden we het Riziv overtuigen om de sensoren terug te betalen. Wereldwijd zijn we het eerste land waar dat gebeurt.’

Hoe zien jullie de toekomst?

De Block: ‘Binnen dit en vijf jaar gaan we voor type 1 diabetespatiënten wellicht werken met een kunstmatige pancreas. Het is een klein insulinepompje gekoppeld aan een sensor, waardoor de hele dag door de juiste dosis insuline wordt toegediend. Als patiënt moet je daar dan niet meer over nadenken. Ook bij die ontwikkeling spelen we in het UZA een voortrekkersrol.’
Van Gaal: ‘Er komen in de toekomst ongetwijfeld ook betere en snellere insulines. De wetenschap evolueert enorm snel, maar het is nu aan de overheid om in actie te komen. Preventie zou beter terugbetaald moeten worden. Ik kan niet geloven dat een consultatie bij een diëtist nog altijd niet wordt terugbetaald als je nog geen diabetes hebt. Een land als België zou daar eigenlijk koploper in moeten zijn, vind ik.’

Vindt u het jammer om net op dit moment op pensioen te gaan?

Van Gaal: ‘Ik ga wel wat minder werken, maar ik verdwijn niet van het toneel. Ik blijf nog actief hier in het UZA en ik wil zeker nog meewerken aan wetenschappelijk onderzoek. Ik voel mij veel te betrokken om ermee te stoppen.’

De Block: ‘Als je beroep 40 jaar lang je passie is geweest, dan kun je daar toch niet zomaar mee stoppen? Op zijn emeritaat hoorde ik dat professor Van Gaal in het eerste leerjaar al arts wilde worden. Bij mij was dat exact hetzelfde. Het vormt je leven.’  

UZA wint Diabetes Liga Award

Mensen met diabetes moeten niet alleen hun glucosewaarden opvolgen en correct hun medicatie innemen, maar ook gezond eten en voldoende bewegen. Om de belastende therapie vol te houden, is het belangrijk dat patiënten zich goed in hun vel voelen. Daarom vullen diabetespatiënten in het UZA sinds kort een vragenlijst in die peilt naar hun psychologisch functioneren. Het diabetesteam wil op die manier psychologische problemen voorkomen of vroeger ontdekken en behandelen. Voor dit innovatieve project ontving de dienst diabetologie van het UZA de Diabetes Liga Award, uitgereikt ter ere van 75 jaar Diabetes Liga. Het project werd ingediend door klinisch psycholoog Lore Saenen, unitverantwoordelijke Nancy Bolsens en prof. dr. Christophe De Block.

www.diabetes.be

 

Aangemaakt op
Laatste update op