Asbestkanker: voorzichtige hoop

Bij longvlieskanker ontstaat er een kwaadaardig gezwel in het dunne vlies dat de longen bedekt. De oorzaak is in zowat 9 van de 10 gevallen een eerdere blootstelling aan asbest, een stof die bij ons tot voor kort vaak werd gebruikt als isolatiemateriaal. Er is pas een risico als de vezels in de lucht vrij komen, concreet bij kappen of bewerken van het materiaal. Het UZA is een van de weinige centra in Europa die doorgedreven onderzoek doen naar de ziekte. Prof. dr. Jan Van Meerbeeck, coördinator thoraxoncologie, en prof. dr. Paul Van Schil geven uitleg.

Is het risico op longvlieskanker na contact met asbest groot?

Van Meerbeeck: ‘Nee, het risico blijft in absolute termen klein, maar is relatief groter dan zonder blootstelling aan asbest. Daar staat tegenover dat een eenmalige intense blootstelling genoeg kan zijn. Tussen het contact met de asbest en het uitbreken van de kanker verloopt 30 tot 35 jaar. De meeste patiënten, bijna uitsluitend mannen, zijn dan ook tussen 60 en 70 jaar oud. In België zijn er ongeveer 200 nieuwe diagnoses per jaar. Toch is de kanker in de Antwerpse regio geen onbekende, doordat hier heel veel arbeiders hebben gewerkt in fabrieken die asbest verwerkten. Je mag ook niet vergeten dat het materiaal in de jaren vijftig en zestig ook veel is gebruikt in woningen, als isolatiemateriaal rond leidingen van centrale verwarming. Ook daar schuilt er dus een risico.’

Hoe komt de ziekte gewoonlijk aan het licht?  

Van Meerbeeck: ‘De symptomen van asbestkanker, kortademigheid en pijn in de borst, zijn helaas weinig specifiek en treden pas op in een ver gevorderd stadium. Bovendien kun je de diagnose pas stellen na een kijkoperatie, wat je maar doet als er sterke vermoedens zijn. Ook daarom komt de kanker meestal pas erg laat aan het licht.’ 

Van Schil: ‘Een onverklaarde pleuritis, een ontsteking van het longvlies met daarbij een hardnekkige vochtuitstorting, zou wel altijd een alarmbelletje moeten doen rinkelen.’

En de prognose?

Van Schil: ‘Die is helaas heel slecht: zelfs met behandeling overleeft een doorsnee patiënt maar een jaar. Opereren is vaak heel moeilijk doordat we niet met een netjes afgebakende tumor te maken hebben, maar met kankercellen die langs het longvlies heen groeien. Dat vlies zit helemaal om de longen heen, vergelijkbaar met de voering van een mantel, en kleeft ook tegen de ribben aan. Daardoor is integraal verwijderen quasi onmogelijk.’

Is er de afgelopen jaren dan geen vooruitgang geboekt in de behandeling?

Van Schil: ‘Toch wel. Een tiental jaar geleden kwam er eindelijk chemotherapie op de markt die effect had. Ook op chirurgisch vlak is er een evolutie. Tot voor kort werden bij een operatie de volledige long, het longvlies en een deel van het hartzakje en het middenrif weggenomen. Dat is een erg agressieve behandeling waarvan eigenlijk nooit is aangetoond dat ze het leven verlengt. Daarom proberen we nu als alternatief een ingreep waarbij de long wordt gespaard, in combinatie met chemotherapie. Voorwaarde is wel dat de tumor niet te diep in de long is doorgegroeid. Via een studie gaan we nu de resultaten van die nieuwe techniek na. Daarnaast komt een kleine minderheid van patiënten in aanmerking voor een gecombineerde therapie van chirurgie, radiotherapie en chemotherapie. Daarmee verbeteren de kansen om de ziekte langer onder controle te houden.’

Van Meerbeeck: ‘Verder verwachten we veel van de moleculaire diagnostiek (zie ook vorig artikel). Dankzij nieuwe technologie zullen pathologen binnenkort de genetische kenmerken van de tumor integraal in kaart kunnen brengen. Dat zal hopelijk leiden tot meer gerichte, doeltreffende medicatie. We zijn tot nog toe het enige centrum in België dat daar onderzoek naar doet. Ten slotte loopt binnen het UZA ook een onderzoek naar de mogelijkheid om longvlieskanker vroegtijdig op te sporen aan de hand van stoffen in de uitgeademde lucht. Een veelbelovende evolutie.